انواع آتش و حریق و راههای مقابله با آن

آتش

ﺑﺸﺮ ﭘﺲ از اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ آﺗﺶ را ﻣﻬﺎر ﻛﺮده و ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد ، از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺎی ﺑﻴﺸﻤﺎری ﻧﻤﻮده اﺳﺖ.

ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ اوﻟﻴﻦ دﻓﻌﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ آﺗﺶ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ وﺣﺪس زده ﻣﻲ ﺷﻮد، آﺗﺶ ﻫﺎی اوﻟﻴﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﺜﻼ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ رﻋﺪ وﺑﺮق و ﻳﺎ ﻣﻮاد ﻣﺬاﺑﻲ ﻛﻪ از آﺗﺶ ﻓﺸﺎن ها ﺧﺎرج ﺷﺪه ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ اﺷﻌﻪ ﺳﻮزان آﻓﺘﺎب ﺑﺮگ ﻫﺎ و ﮔﻴﺎه های ﺧﺸﻚ را ﺳﻮزاﻧﺪه اﺳﺖ و در وﻫﻠﻪ اول ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺑﺸﺮ از آﺗﺶ ﺗﺮﺳﻴﺪه اﺳﺖ ،زﻳﺮا ﺑﺎﻋﺚ ﺳﻮﺧﺘﻦ درﺧﺘﻬﺎ وﺟﻨﮕﻠﻬﺎ ﻣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ وﺑﻪ ﺑﺪن او ﺻﺪﻣﻪ ﻣﻲ رﺳﺎﻧﻴﺪه اﺳﺖ، ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ و از روی ﺗﺮسی ﻛﻪ ﺑﻮده باعث این شده ﻣﺪﺗﻲ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ آﺗﺶ را ﻣﻲ ﭘﺮﺳﺘﻴﺪﻧﺪ ، ﺑﻌﺪا که ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ از آﺗﺶ ﺑﺮای ﮔﺮم ﻛﺮدن و ﻳﺎ ﭘﺨﺘﻦ ﻏﺬا اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﺮﺳﺸﺎن ﻛﻤﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ.

آﺗﺶ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﻪ ﺑﺸﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ ،ﺗﻬﻴﻪ ﻏﺬا،ﭘﻮﺷﺎک،اﻳﺠﺎد وﺳﺎﺋﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ،ﺣﻤﻞ وﻧﻘﻞ ،ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﻲ ﻛﺮدن اﺷﻴﺎء وﻛﺸﺘﻦ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻬﺎ واﻛﺜﺮ ﻣﺼﻨﻮﻋﺎت ﺑﺸﺮی ﻣﺪﻳﻮن ﭘﻴﺪاﻳﺶ آﺗﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ . وﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﺬﻛﺮ ﺷﺪ ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻔﻴﺪ از آﺗﺶ ﺑﺎﻳﺪ آﻧﺮا ﻣﻬﺎر ﻛﺮد . زﻳﺮا ﻫﻤﺎﻧﻘﺪر ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺎدم ﺑﺸﺮ ﺑﺎﺷﺪ ،اﮔﺮ ﻣﻬﺎر ﻧﺸﻮد ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺨﺮب و ﻧﺎﺑﻮدی اﺳﺖ.

 آﺗﺶ ﺳﻮزی

از ﺣﻮادﺛﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ آن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﺟﺎن و ﻣﺎل ﻓﺮد و اﻓﺮاد ﻳﺎ ﻣﺆﺳﺴﻪ وﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ را در ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮﺑﺎد دﻫﺪ. آﻣﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺟﻬﺎن اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ، ﻣﻌﺮف ﺧﺴﺎرات ﻋﻈﻴﻢ و ﺗﻠﻔﺎت ﻧﺴﺒﺘﺎ زﻳﺎد ﻧﺎﺷﻲ از آﺗﺶ ﺳﻮزی ﻫﺎ اﺳﺖ، آﺗﺶ ﺳﻮزﻳﻬﺎی ﻣﻌﺮوف ﻣﺜﻞ آﺗﺶ ﺳﻮزی ﻟﻨﺪن در ﺳﺎل ۱۶۶۶ وآﺗﺶ ﺳﻮزی ﺳﺎﻧﻔﺮاﻧﺴﻴﺴﻜﻮ در ۱۹۰۷ و ﺷﻴﻜﺎﮔﻮ در ﺳﺎل۱۸۷۱ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻋﺪه زﻳﺎدی وﺧﺴﺎرات ﻣﺎﻟﻲ ﻫﻨﮕﻔﺘﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﺧﺴﺎرات آﺗﺶ ﺳﻮزی ﺳﺎﻧﻔﺮاﻧﺴﻴﺴﻜﻮ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان۲۱۰ ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﺷﺪ وﺧﺴﺎرات آﺗﺶ ﺳﻮزی ﺷﻴﻜﺎﮔﻮ در ﺣﺪود ۱۰۰ میلیون دﻻر ﺑﻮد.

اﻏﻠﺐ ﺑﻲ ﻣﺒﺎﻻﺗﻲ و ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ و ﺑﻲ دﻗﺘﻲ در ﻛﺎر، ﻣﻮﺟﺐ اﻳﺠﺎد ﺣﻮادث آﺗﺶ ﺳﻮزی ﻣﻲ ﺷﻮد وﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﺎ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻫﺎی ﻻزم ﻤﻲ ﺗﻮان ﺟﻠﻮی ﺑﺴﻴﺎری از اﻳﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻧﺎﮔﻮار را ﮔﺮﻓﺖ.

ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻪ وﺟﻮد آورﻧﺪه آﺗﺶ:

ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ وﺟﻮد ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺮای اﻳﺠﺎد ﻳﻚ آﺗﺶ ﺳﻮزی ﻻزم اﺳﺖ ، ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ اﻳﻦ ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ در ﻳﻜﺠا (به اندازه مناسب) جمع گردند، آتش سوزی به وجود می آید ، این عوامل عبارتند از:

• اکسیژن
• مواد سوختنی
• حرارت

از ﺗﺸکیل این عوامل ﻣﺜﻠﺜﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺜﻠﺚ آﺗﺶ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آید.

الف- اکسیژن: میزان اکسیژن موجود در هوا در شرایط طبیعی ۲۱ درصد است که اگر میزان آن به زیر ۱۵ درصد برسد آتش خاموش می شود.

ب- مواد سوختنی: تمام مواردی که قابلیت سوختن داشته باشند ماده سوختنی تلقی می شوند این مواد می تواند مایع، جامد و یا گاز باشند.

ج- حرارت: برای شروع آتش سوزی وجود حرارت الزامی است.

ﺑﻄﻮرﻛﻠﻲ ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﻮد در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ:

الف- مواد غیر قابل اشتعال:

اﻳﻦ ﻣﻮاد در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ وﺑﺎ اﻛﺴﻴﮋن ﻫﻮا ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﻧﺪ،ﻣﺎﻧﻨﺪ،ﺧﺎک رس ﻣﺎﺳﻪ-،ﺳﻨﮓ وﺑﺴﻴﺎری از ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ،ﺳﻨﮕﻬﺎی آﻫﻜﻲ وﺧﺎﻛﻬﺎ وﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻃﺒﻴﻌﻲ وﻏﻴﺮه،وﺟﻮد اﻳﻦ ﻣﻮاد ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﺣﺘﺮاﻗﻲ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﻧﺪ،ﺑﻠﻜﻪ در ﭘﺎره ای از ﻣﻮاﻗﻊ ﺧﻮد ﻛﻤﻜﻲ ﺑﺮای ﺧﺎﻣﻮش ﻛﺮدن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲ آﻳﻨﺪ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻦ،ﻣﺎﺳﻪ وﺧﺎک

ب-مواد قابل اشتعال:

ﻣﻮاد ﻗﺎﺑﻞ اشتعال در طبیعت به سه حالت وجود دارند:

۱-مواد سوختنی جامد ( مانند چوب، پارچه،لاستیک و…)

۲-مواد سوختنی مایع ( مانند فراورده های نفتی، الکلها و…)

۳-مواد سوختنی گازی ( مانند انواع گازهای قابل اشتعال مثل بوتان، متان، استلین و …)

حرارت:

اﺣﺘﺮاق ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﻛﻪ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﻮع و ﺟﻨﺲ ﻣﻮاد ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻮﻧﺪه ﺑﺎ ﺟﺴﻢ ﺳﻮزﻧﺪه ،ﺑﻪ ﺣﺪ ﻛﻔﺎﻳﺖ رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ واﻳﻦ ﺣﺪ را درﺟﻪ ﺣﺮارت اﺣﺘﺮاق (Point Fire) می نامند.

درﺟﻪ ﺣﺮارت اﺣﺘﺮاق ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻓﺮق دارﻧﺪ ، وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺟﺴﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ درﺟﻪ ﺣﺮارت رﺳﻴﺪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ و دراﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﮔﺮ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺮارت ﻗﻄﻊ ﺷﻮد، ﺟﺴﻢ ﻗﺎﺑﻞ اﺷﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺘﻦ اداﻣﻪ ﺧﻮاﻫﺪ داد وﻟﻲ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﺮارت ﺟﺴﻢ ﺑﻪ درﺟﻪ ﺣﺮارت دﻳﮕﺮی ﻧﻴﺰ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ درﺟﻪ ﺣﺮارت از درﺟﻪ ﺣﺮارت اﺣﺘﺮاق ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ اﺳﺖ ،اﮔﺮ در اﻳﻦ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺮارت ﻗﻄﻊ شود، سوختن ادامه پیدا نمی کند و این نقطه را درجه حرارت اشتعال( Flash Point ) می گویند.

در درﺟﻪ ﺣﺮارت اﺷﺘﻌﺎل ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺒﻚ ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪ ﻳﺎ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻪ ﮔﺎز ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺸﺘﻪ ﻛﻪ در اﺛﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻳﻦ ﮔﺎز ﺑﺎ اﻛﺴﻴﮋن ﻫﻮا ،اﺣﺘﺮاق ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ.

ﻫﺮ ﺟﺴﻢ در اﺑﺘﺪای ﺳﻮﺧﺘﻦ ﺑﺮ اﺛﺮ ﮔﺮﻣﺎ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﮔﺎز ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد وﺳﭙﺲ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ.

ﻃﺮق اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت:

به تبادل انرژی گرمایی میان دو یا چند جسم یا سامانه فیزیکی گفته می شود که انتقال حرارت با تغییر انرژی درونی ماده همراه است و بر پایه قانون دوم ترمودینامیک همیشه از جسم گرم تر به جسم سرد تر روی می دهد.

الف- روش مستقیم یا هدایت (Conduction):

در این طریق جسم به علت مجاورت با یک کانون آتش گرم می شود. یعنی حرارت از یک جسم که دارای درجه حرارت بالاتر می باشد به یک جسم دیگر که دارای درجه حرارت پائین تر است منتقل می گردد.

ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮم ﺷﺪن ﻓﻠﺰی ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﺮ آن در آﺗﺶ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺳﺮ دﻳﮕﺮ آن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻫﺪاﻳﺖ ﮔﺮم ﻣﻲ شود.

انتقال ﺣﺮارت از ﻃﺮﻳﻖ ﻫﺪاﻳﺖ در آﺗﺶ ﺳﻮزﻳﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲ ﮔﺮدد ﻛﻪ ﺣﺮارت از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻴﺮ آﻫﻦ ﻫﺎ و ﻣﻴﻠﻪ ﻫﺎی ﻓﻠﺰی در ﺳﻘﻒ ﻳﺎ ﭘﺎﻳﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎ از اﺗﺎﻗﻲ ﺑﻪ اﺗﺎق دﻳﮕﺮ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﺑﺪ ،ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ اﻳﻦ ﺳﺘﻮﻧﻬﺎی ﻓﻠﺰی از میان دیوار های مقاوم در برابر آتش گذشته باشد.

روش غیر مستقیم یا جابجایی (Convection) :

در اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ وﺣﺮﻛﺖ ﻫﻮای ﮔﺮم ﺣﺮارت اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. در آﺗﺶ ﺳﻮزی ها به عت احتراق وﮔﺮم ﺷﺪن ، ﺑﺨﺎرات وﮔﺎزﻫﺎی زﻳﺎدی ﺑﻪ وﺟﻮد می آید که این گاز های گرم از طریق پله کان ها ، کانال ها وآﺳﺎﻧﺴﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﺎﻻ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮده وﺑﺎﻋﺚ ﮔﺴﺘﺮش ﺣﺮﻳﻖ در ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻲ ﮔﺮدد.

ﺗﺸﻌﺸﻊ(Radiation)

در اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺣﺮارت ﺑﺼﻮرت اﻣﻮاج ﺣﺮارﺗﻲ (ﻧﻮراﻧﻲ) اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ، اﻣﻮاج ﻧﻮراﻧﻲ در ﻣﺴﻴﺮ ﺧﻮد ﺗﺎ به مانع برخورد نکرده اند حرکت می کنند ، مانند گرمای حاصل از جذب اشعه خورشید در تشعشع هر چه جسم بیشتر قابلیت جذب داشته باشد زودتر گرم می شود ، مثلا یک جسم سیاه زودتر جذب حرارت می کند تا یک جسم صیقلی و روشن

اکسیژن :

ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻋﻤﻞ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﻮا ایجاد می شود. ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻫﻮا ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از:

ازت ۱/۷۸% – اکسیژن ۲۱% – گاز های دیگر ۹/%

در ﻋﻤﻞ ﺳﻮﺧﺘﻦ ، ﺟﺴﻢ ﺳﻮزﻧﺪه وﻫﻮا ﺑﺎﻳﺪ در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﻄﺢ ﺟﺴﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻤﺎس ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺑﺎ اکسیژن هوا داشته باشد سوختن و احتراق آسانتر و سریع تر انجام می گیرد. بنابراین هر چه ذرات جسم سوزنده پراکنده تر باشد، چون سطح تماس آن با هوا (اکسیژن) زیادتر است ، زودتر مشتعل می گردد ، به همین دلیل گازها زودتر از مایعات و مایعات زودتر از جامدات آتش می گیرند.

ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ در ﻋﻤﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻛﺴﻴﮋن از ﻫﻮا ، ﻫﺮ ﭼﻪ ﻫﻮا ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ اﺣﺘﺮاق ﺷﺪﻳﺪ ﺗﺮ اﺳﺖ و اگر اکسیژن نباشد حریق خاموش می شود ، بطوری که اگر اکسیژن هوا به کمتر از ۱۵% برسد آتش خاموش مواد قابل اشتعال نمی سوزند ولی باید توجه کرد بعضی از مواد با ۶% اکسیژن هم می سوزند.

در ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﺧﻴﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪتنها ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ، اﻛﺴﻴﮋن – ﺳﻮﺧﺖ – ﺣﺮارت ، ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ آﺗﺶ را ﺑﻪ وﺟﻮد آورد وﻋﺎﻣﻞ ﭼﻬﺎرﻣﻲ ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ اﻣﺮ دﺧﺎﻟﺖ دارد و آن ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ زﻧﺠﻴﺮه ای ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﺟﺴﻢ ﻗﺎﺑﻞ اﺣﺘﺮاق واﻛﺴﻴﮋن اﺳﺖ، ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ زﻧﺠﻴﺮه ای ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻜﺴﺘﻦ ودوﺑﺎره ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪن ﻣﻮﻟﻜﻮ ﻟﻬﺎی ﺟﺴﻢ ﻗﺎﺑﻞ اﺣﺘﺮاق ﺑﺎ اﻛﺴﻴﮋن ﻣﺤﻴﻂ ﺷﺪه واﻳﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ های ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺑﺎ اﻛﺴﻴﮋن هوا ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪه وآﺗﺶ ﺳﻮزی ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ.

عوامل ایجاد آتش :

•    تماس مستقیم با شعله یا مواد مشتعل
•    وجود درجه حرارت کم برای مدت زیاد
•    گرم شدن خود به خود و سوختن
•    افجار با انتشار سریع شعله
•    برق زدن و برق گیر
•    انفجار خاک و گرد منفجره
•    الکتریسیته
•    فعل و انفعالات شیمیایی
•    مالش، فشار ، ضربه بعلت سقوط اجسام
•    الکتریسیته ساکن

در حالات مذکور به محض اینکه حرارت ماده به نقطه احتراق رسید شروع به سوختن می کند به شرط آنکه به اندازه کافی اکسیژن موجود باشد . البته باید توجه داشت که نقطه احتراق هر ماده تابع شرایط و وضع خاصی است که در آن شرایط و وضع ماده قرار گرفته باشد. مثلا اگر ماده خشک باشد آسانتر می سوزد و اگر مرطوب باشد مشکل تر خواهد سوخت

طبقه بندی انواع آتش ها :

بر حسب نوع مواد قابل اشتعال که آتش سوزی را به وجود می آورند ، آتش ها و آتش سوزی ها را طبقه بندی می کنند. این طبقه بندی در کشورهای مختلف متفاوت می باشد ولی در تعریف و ماهیت نوع آتش تفاوتی ندارد

بطور کلی آتش ها را به پنج طبقه A,B,C,D,E یه شرح ذیل تقسیم می کنند:

طبقه A : آتش هایی هستند که در اثر سوختن عموم مواد قابل اشتعال که پس از سوختن از خود خاکستر به جای می گذارند ، به وجود می آیند- یا آتش جامدات و یا آتش های درون (مغزی) سوز

مانند آتش هایی که عامل آنها موادی از قبیل کاغذ، چوب ، پارچه و حتی لاستیک و پلاستیک و نظایر آن می باشد.

طبقه B : آتش هایی هستند که از سوختن مایعات قابل اشتعال به وجود می آیند و پس از سوختن از خود خاکستر به جای نمی گذارند- یا آتش مایعات و یا آتش های سطحی سوز

مانند آتش هایی که از سوختن فرآورده های نفتی (بنزین-نفت-گازوئیل و …) الکل ها – آلائید ها و نظایر آن ها به وجود می آیند.

طبقه C : آتش هایی که از سوختن گاز های قابل اشتعال به وجود می آیند مانند گاز طبیعی ، استیلن … البته باید توجه کرد که آتش سوزی گاز ها را در بعضی از کشورها و استاندارد ها به عنوان یک طبقه جداگانه در نظر نمی گیرند. آنچه مهم است این است که وقتی گازی در هوا منتشر شد ، هیچگونه وسیله ای جهت کنترل و جلوگیری از سوختن آن وجود ندارد ، ولی هنگامی که گازی در مخزنی باشد ، اگر آتش سوزی رخ دهد به وسیله عملیات سد کردن و خنک کردن آن هم در مراحل اولیه و قبل از آن که مخزن گاز داغ شده و یا تغییر فرم دهد، ممکن است تحت کنترل درآید ، چون در آتش سوزی گاز ها خطر انفجار بیشتر است ، لذا مسئله پیشگیری از بروز آتش سوزی به مراتب مهم تر از مبارزه با آن می باشد.

گاز ها بر اساس خواص شیمیایی به دو دسته تقسیم می شوند:

۱-گاز های قابل اشتعال( متان، اتان، بوتان،پروپان،استیلن،هیدروژن)

۲-گاز های غیر قابل اشتعال( نیتروژن ، آرگون، هلیم ، دی اکسید کربن)

گاز های قابل اشتعال از نظر وزن مخصوص نیز به دو دسته تقسیم می شوند:

   گازهای سبکتر از هوا (هیدروژن ، گاز متان ، استیلن)

   گاز های سنگین تر از هوا (گاز بوتان و پروپان ترکیبی ، هیدروژن سولفوره)

در بعضی از موارد خطر خاموش کردن آتش گاز ها خیلی بیشتر از آن است که آتش سوزی ادامه یابد.

طبقه D : این نوع آتش سوزی مربوط به فلزاتی مانند لیتیم ، پتاسیم ، سدیم ، منیزیم و است ، مواد اطفا حریق که دارای آب باشند برای این آتش سوزی ها خطرناک هستند. به علت آنکه با مولکولهای آب واکنش داده و گاز هیدروژن همرا گرما تولید می نماید و گاز هیدروژن خود گازی قابل اشتعال بوده که می تواند حریق را گسترش دهد.

طبقه E : آتش سوزی وسایل برقی ممکن است به دلایل زیر بوجود آید.

-خراب شدن عایق

-کشیدن بار اضافی

-انواع اتصالات(فاز به فاز ، فاز به نول و …)

-غیر استاندارد بودن وسیله

-شل بودن اتصالات

-استفاده از کلید و پریز نامناسب    

روش های خاموش کردن آتش :

۱-سرد کردن(از بین بردن گرما): همانطوری که قبلا ذکر گردید از تجمع عوامل آتش در یکجا آتش سوزی به وقوع می پیوندد حال اگر یکی از سه گانه مهار گردند، آتش سوزی مهار می گردد.

روش سرد کردن در حقیقت از بین بردن ضلع حرارت می باشد ، همانطوریکه ذکر گردیده یک جسم قابل اشتعال در یک درجه حرارت به خصوص شروع به سوختن می نماید، حال اگر بوسیله سرد کردن درجه حرارت یک ماده قابل اشتعال را پائین آوریم ، یکی از ضلع های مثلث آتش را ازبین برده و در نتیجه آتش خاموش می شود.

باید توجه کرد که سرد کردن بعد از اینکه درجه حرارت جسم به پائین نقطه اشتعال رسید جهت اینکه دوباره مشتعل نشود باید ادامه پیدا کند ، سرد کردن به طرق مختلف صورت می گیرد که ساده ترین و ارزان ترین آن استفاده از آب می باشد. ولی باید توجه کرد که هر نوع آتشی را مجاز به استفاده از آب نیستیم

۲- خفه کردن (قطع اکسیژن ) : بعضی از آتش ها با سرد کردن قابل مهار نیستند، یعنی از بین بردن ضلع حرارت موثر واقع نمی شود، روش خفه کردن ، مهار کردن ضلع اکسیژن می باشد که به وسیله ای مانع از رسیدن اکسیژن به جسم قابل اشتعال می گردیم ، به این روش خفه کردن می گویند.

در این حالت از کپسول های آتش نشانی یا پتوی خیس یا هر وسیله ای دیگری که بتواند راه نفوذ اکسیژن را به محل سوخت ببندد استفاده می شود.

تئوری عمل به این ترتیب است که یک لایه از مواد خاموش کننده ، به حالت گاز یا پودر ، سطح آتش را می پوشاند و مانع رسیدن اکسیژن به کانون حریق و ادامه آتش سوزی می گردد ، این مواد آنقدر بر سطح آتش می مانند تا آنکه درجه حرارت مواد مشتعل به پائین تر از نقطه اشتعال برسد.

سد کردن ( قطع سوخت) : اگر به وسیله ای مانع از رسیدن سوخت به کانون اشتعال گردیم ، عمل سد کردن را انجام داده ایم ، مانند بستن شیر گازی که تولید آتش سوزی کرده است ، یا تخلیه مخزنی از مایعات نفتی که سطح آن دچار آتش سوزی گردیده است ، یا دور کردن مواد قابل اشتعال از محوطه آتش جهت جلوگیری از توسعه آتش و …

لازم به یادآوری است که آتش سوزی ها را همراه با یک یا ترکیبی از چند روش مختلف ذکر شده کنترل و خاموش می کنند.

طریقه خاموش کردن آتش های طبقه بندی شده :

طبقه A : بهترین روش جهت اطفا حریق های این طبقه که از سوختن مواد قابل اشتعال خاکسترزا به وجود می آیند، از بین بردن ضلع حرارت مثلث آتش و استفاده از روش سرد کردن می باشد ، که اقتصادی ترین و سریع ترین عامل استفاده از آب است . آب درجه جسم محترق را پائین می آورد و به حدی می رساند ، که سوختن متوقف شود.

معایب آب:

الف- آب سنگین است و حمل و نقل آن دشوار و هزینه بر می باشد.

ب- آب پر فشار به اماکن و تجهیزات خسارت وارد می کند.

محدودیت های استفاده از آب

الف- آب رسانای برق است و در آتش سوزی گروه E و B کارآیی ندارد.

ب-با بعضی مواد واکنش حرارت زا و انفجاری دارد ، مثل کاربید که تولید C2H2 میکند.

ج-به علت سنگینی در مایعات قابل اشتعال فرو می رود.

د-در بعضی مایعات قابل اشتعال مثل الکل حل می شود.

باید توجه داشت که جریان آب تا خاموشی کامل آتش باید مرتبا جریان داشته و قطع نشود.

۲-طبقه B: بهترین روش جهت اطفا حریق طبقه B که از احتراق مایعات قابل اشتعال به وجود می آیند از بین بردن ضلع اکسیژن مثلت آتش یعنی خفه کردن می باشد . در این نوع آتش از کپسول های پودر و گاز ، ئیدروکربورهای هالوژنه ، کف ها و سایر روش های خفه کردن مانند استفاده از ماسه و شن و پتو و … می توان استفاده کرد.

الف) مایعات سریع الاشتعال:

مایعات سریع الاشتعال به مایعاتی گفته می شوند که نقطه تبخیر آنها پایین باشد مانند: بنزین

ب) مایعات کند اشتعال :

مایعات کند اشتعال به مایعاتی گفته می شود که نقطه تبخیر آنها بالاست مانند : نفت خام ، روغن های حیوانی و غیره.

مایعات قابل اشتعال از نظر حل شدن در آب به دو دسته تقسیم می شوند:

الف-مایعاتی که در آب حل می شوند مانند:الکل ها (مایعات غیر چرب)

ب- مایعاتی که در آب حل نمی شوند مانند: فرآورده های نفتی ، روغنی و غیره (مایعات چرب)

در ظرفهای محتوی مایعات قابل اشتعال (بشکه یا تانکر های بنزین و نفت ) هر چه ظرف فضای خالی بیشتری داشته باشد خطر انفجار به دلیل تولید بیشتر گاز افزایش می یابد. همچنین وسعت آتش سوزی نیز به وسعت سطح مایع بستگی دارد . بنابراین در آتش سوزی مایعات قابل اشتعال باید از پخش و جاری شدن مایع سوختنی جلوگیری نماییم.

۳-طبقه C : بهترین روش جهت خاموش کردن آتشهای این طبقه همانطوری که در قسمت قبل توضیح داده شد ، سد کردن می باشد ، یعنی جلوگیری کردن از رسیدن گاز قابل اشتعال به کانون حریق ، که معمولا جهت انجام این کار شیر مربوط به جریان گاز مورد نظر بایستی بسته شود و یا به هر وسیله ممکن جلوی نشت گاز گرفته شود.

طبقه D : جهت اطفا حریق فلزات قابل اشتعال از کپسول های مخصوص به خود که بستگی به نوع فلز دارد ، استفاده می گردد.

 

طبقه E : بهترین روش جهت خاموش کردن آتش سوزی های برقی ، طریقه قطع اکسیژن مثلث آتش به وسیله خاموش کردن می باشد. در این طبقه از آتش سوزیها آب اصلا قابل استفاده نیست ، بهترین نوع کپسول های مورد استفاده کپسول Co2 می باشد، از کف نمی توان استفاده کرد.

البته از وسائل دیگر خفه کردن مانند شن و ماسه و یا پتوی خشک می توان استفاده کرد.

جهت اطفا آتش های این طبقه باید قبل از انجام هرگونه اقدام جهت خاموش نمودن حریق، جریان برق قطع شود.

طبقه بندی های خاموش کننده های دستی:

۱-از دیدگاه مواد اطفایی:

خاموش کننده های دستی بر اساس ماده محتوی خود به دسته های مختلفی تقسیم می شوند که بدلیل لزوم سرعت عمل و افزایش پوشش خاموش کننده ها ، می توان از دو یا چند عنصر خاموش کننده به طور همزمان استفاده نمود .

طبعا هر کدام از موارد یاد شده در اطفاء حریق ها دارای مزایا و معایبی می باشند. این موارد شامل گروه های ذیل است .

الف- خاموش کننده های محتوی آب، که بر سه نوع سودا اسید – آب و هوا و آب و گاز می باشند.(مواد سرد کننده)

ب- خاموش کننده های مولد کف ، که بر دو نوع خاموش کننده های کف شیمیایی و کف مکانیکی هستند.(مواد خفه کننده)

ج- خاموش کننده های محتوی پودر ، که به خاموش کننده های پودر و هوا و پودر و گاز تقسیم می شوند .(مواد خفه کننده)

د- خاموش کننده های محتوی گاز دی اکسید کربن

ه-خاموش کننده های مواد هالوژنه

توجه- برای اطفا حریق های فلزات قابل اشتعال از پودر خشک شیمیایی استفاده می شود. در موزه ها و گالری های نقاشی از خاموش کننده های Co2 استفاده می شود.

از دیدگاه اندازه و ظرفیت :

خاموش کننده ها از نظر تفاوت در اندازه و ظرفیت استاندارد خاصی را پیروی نمی کنند و هر کارخانه مطابق با سلیقه و درخواست مشتریان این دستگاه ها را تولید می نماید. به طور کلی خاموش کننده های دستی به انواغی اتلاق می شود که حداکثر ظرفیت آنها ۱۴ کیلوگرم یا ۱۴ لیتر و وزن کلی آنها بیشتر از ۲۳ کیلوگرم نباشد. انواع بزرگترین این وسایل بر روی چرخ یا ارابه و یا خودرو قرار داده می شود و یا به صورت ثابت در اماکن نصب می شود.

از دیدگاه استاندارد ( عملکرد) :

به طور معمول در هر کشوری با توجه به شرایط، استاندارد هایی تنظیم می شود که در آن ، شرایطی را که وسیله مورد نظر از لحاظ گوناگون باید دارا باشد مد نظر قرار می دهد. بطور مثال در کشور انگلستان الزامات اصلی طبق استاندارد ۵۴۲۳ برای خاموش کننده ها به شرح ذیل تعیین می گردد:

الف-مدت زمان تخلیه:

حداقل زمان تخلیه مشخص شده برای هر نوع خاموش کننده در جدول زیر نشان داده شده است:

ب: میزان پرتاب مواد اطفایی:

برای این که بتوان بدون نزدیک شدن بیش از حد به آتش، مواد اطفایی را بر روی آتش پرتاب نمود، بطور معمول در استاندارد ها حداقلی برای این پرتاب در نظر گرفته می شود که این میزان در خاموش کننده های مختلف با توجه به نوع آن و ظرفیت مربوطه بین ۲ تا ۷ متر است . بطور مثال در خاموش کننده های آب یا کف باید محتوی آنها بصورت جت و یا اسپری پرتاب شود و این میزان کمتر از مقادیر زیر نباشد.

۴ متر اگر ظرفیت آنها بیشتر از ۲ لیتر باشد، یا ۲ متر اگر ظرفیت بیشتر از ۲ لیتر نباشد.

ج: نسبت تخلیه مواد اطفایی:

طراحی یک خاموش کننده باید طوری باشد که در هنگام شارژ کامل و عملکرد در شرایط عادی نسبت تخلیه مواد محتوی از مقادیر جدول کمتر نباشد:

آب و کف            ۹۵%

پودر ( بعد از تخلیه مواد)     ۸۵%

هالن (تا وقتی که به حالت مایع خارج می شود)    ۸۵%

Co2 (تا وقتی که به حالت مایع خارج می شود)   ۷۵%

   از دیدگاه شکل ظاهری

خاموش کننده های محتوی آب:

الف-خاموش کننده های سودا اسید:

یکی از قدیمی ترین خاموش کننده های دستی است که امروزه کاربرد ندارد.

ب- خاموش کننده های آب و گاز:

۳/۲ دو/سوم از حجم داخل سیلندر این نوع خاموش کننده، با آب خالص به عنوان ماده اطفایی موثر پر شده و برای تامین فشار مورد نیاز برای تخلیه ماده اطفایی ، از گاز Co2 که در یک سیلندر کوچک دیگر ذخیره شده استفاده می شود.

برای جلوگیری از زنگ زدگی داخل سیلندر ، سطح داخلی خاموش کننده را با لایه نازک از پلاستیک یا ماده ضد زنگ می پوشانند. معمولا انواع قدیمی تر خاموش کننده های آب و گاز ، غیر قابل کنترل هستند.

طرز کار خاموش کننده آب و گاز:

با آزاد کردن ضامن به وسیله فشار یا وارد کردن ضربه ( با توجه به مکانیزم باز کننده گاز) Co2 به درون بدنه خاموش کننده فرستاده می شود و با فشار حاصله از ورود گاز دی اکسید کربن به داخل بدنه (۱۰۰ تا ۱۵۰ پوند بر اینچ مربع) ، ماده اطفایی از خاموش کننده خارج می شود.

ج- خاموش کننده های آب و هوا:

۱-همان طور که از اسم این خاموش کننده پیداست مواد داخلی آن عبارتند است از آب به علاوه هوای تحت فشار ذخیره شده در داخل سیلندر.

۲-بدنه این خاموش کننده ها بطور مداوم تحت فشار داخلی ( در اثر هوای فشرده) قرار دارد، به همین علت مقاومت بدنه آن باید بیشتر از انواع قبلی باشد. در استاندارد ها برای بدنه آن مقاومتی حدود ۶۰۰ psi (40 اتمسفر) در نظر گرفته می شود و با این فشار مورد آزمایش قرار می کیرد. البته در حالت طبیعی با توجه به نوع خاموش کننده و استاندارد آن ، فشار داخلی خاموش کننده بین ۶۰ تا ۱۵۰ پوند بر اینچ مربع ( ۴ تا ۱۰/۵ ) اتمسفر می باشد.

۳- این دستگاه ها قابل کنترل بوده و معمولا روی درپوش آن نصب شده ، که با فشار روی یک اهرم شیر خروجی باز و با برداشتن فشار از روی اهرم ، شیر بسته می شود.

۴-برای اجتناب از زنگ زدن ، داخل این نوع خاموش کننده ها هم لایه ای پلاستیک پوشانده شده است.

۵-ظرفیت آن معمولا دو گالنی است (البته فضا هم برای هوای فشرده در نظر گرفته شده است)

۶-بعضی از انواع آن دارای بدنه استیل می باشد.

۷-دستگاه هایی که تحت فشار هوا کار می کنند و گاهی به نام آب و گاز یا پودر و گاز مخلوط هم گفته می شوند معمولا دارای فشارسنجی بر روی درپوش هستند که یکی از علایم مشخصه دستگاه های تحت فشار، فشارسنج می باشد.

فشار سنج این دستگاه ها معمولا دو کار انجام می دهد:

الف- از روی آن فشار داخلی دستگاه دیده می شود.

ب- از آنجا که این دستگاه ها سوپاپ ایمنی ندارند چنانچه فشار دستگاه به هر علت افزایش یابد و از حد معمول بالاتر رود فشار سنج از هم پاشیده و فشار آن خالی می شود.

خاموش کننده های مولد کف

کف مورد استفاده برای خاموش کردن آتش سوزی ها ، مایعی است که پس از پرتاب بر روی مواد درحال سوختن؛ روی آتش را پوشانده و از برخاستن گاز های قابل اشتعال جلوگیری می کند . این ماده همچنین با پوشاندن سطح ماده در حال اشتعال از رسیدن اکسیژن هوا به آتشجلوگیری کرده و موجب ((خفه شدن)) آتش می شود. کف می تواند موجب سرد شدن آتش نیز گردد که این ویژگی به دلیل وجود آب در این ماده بسیار موثر اطفایی است.

انواع خاموش کننده های کف:

کف برای خاموش کردن آتش دسته A,B,C استفاده می شود اما به طور اختصاصی برای خاموش کردن آتش دسته B,C طراحی شده است. کف ها با چندین روش باعث خاموش شدن آتش می گردند.

از آنجا که درصد زیادی از کف را آب تشکیل می دهد در نتیجه باعث سرد شدن آتش می شوند. کف ها طوری طراحی می شوند که بر روی سطح مایعات قابل اشتعال شناور می شوند و در نتیجه به عنوان یک مانع بین هوا و سطح ماده قابل سوختن عمل می کنند و از رسیدن اکسیژن به آتش جلوگیری می کنند و در نتیجه باعث اطفائ حریق می گردند.

خاموش کننده کف مکانیکی

الف- خاموش کننده های کف شیمیایی:

این خاموش کننده از دو مخزن با حجم های مختلف تشکیل شده به گونه ای مه یکی در داخل دیگری قرار می گیرد. در مخزن بزرگ محلول بی کربنات سدیم در استوانه کوچک( مخزن داخلی) محلول سولفات آلومینیوم ذخیره شده است.

این دو ماده تا پیش از استفاده از خاموش کننده هیچ تماسی با یکدیگر ندارند و هنگام بکارگیری خاموش کننده پس از باز کردن شیر فلکه و واژگون کردن سیلندر دو ماده با هم ترکیب می شود که حاصل آن کف شیمیایی و گاز Co2 خواهد بود. نقش گاز Co2 در تامین فشار لازم برای خروج ماده اطفایی و همچنین ایجاد حباب های کف اهمیت بسزایی دارد. خاموش کننده های کف شیمیایی امروزه کاربردی ندارند و از رده خارج شده اند.

ب-خاموش کننده های کف مکانیکی:

خاموش کننده های محتوی کف مکانیکی در ظرفیت های دو گالن و بیشتر وجود دارند که نوع بزرگ تر از دو گالن آن برای سهولت در حمل و نقل و کاربرد روی چرخ قرار داده می شود.

معمولا داخل بدنه آن ها هم لایه پلاستیک کشیده شده است.

حداقل فاصله پرتاب آنها ۲۰ فوت است. (در حدود ۶ متر)

مدت تخلیه آن با توجه به ظرفیت ۱۲۰-۶۰ ثانیه است.

در انتهای لوله لاستیکی آن ، سر لوله کوچک کفساز نصب شده است.

عموما مستقیم عمل می کند

بدنه آن با فشار برابر ۲۴ اتمسفر آزمایش می شود.

فشار فشار لازم برای خارج شدن محلول در این نوع خاموش کننده ها از د. راه تامین می شود و این نوع را می توان به دو گروه تقسیم کرد:

الف- کف و هوا ( با هوای فشرده)

ب- کف و گاز (با گاز Co2 ذخیره در فشنگ)

خاموش کننده محتوی کف مکانیک با هوای فشرده :

ساختمان این خاموش کننده کاملا شبیه آب و هوا بوده و مکانیزم درپوش و شیر خروجی آن هم مانند آب و هوا ساخته شده و قابل کنترل می باشد.

برای جلوگیری از زنگ زدن داخل آن پلاستیک کشیده شده است.

بطور معمول ۱۰ اتمسفر فشار در بدنه آن وجود دارد که نتیجه فشرده سازی هوا در آن می باشد.

۳/۲ دو/سوم حجم آن از محلول (مایع کف کننده+آب) و ۳/۱ یک/سوم بقیه آن از هوای فشرده پر شده است.

در انتهای لوله لاستیکی متصل به بدنه ، سر لوله کفساز کوچکی نصب می باشد

خاموش کننده های پودری:

استفاده از پودر در برخی از مواد شیمیایی که معمولا دارای بنیان کربنات ، سولفات و یا فسفات می باشند یکی از راه های ساده و متداول برای خاموش کردن آتش از طریق خفه کردن آن است. این ترکیبات به راحتی جهت اطفا حریق گروه های             A,B,C,D, و در شرایط خاص جهت اطفا حریق های گروه E به کار می روند. به همین دلیل در استفاده های عمومی معمولا این ترکیب خاموش کننده توصیه می گردد. پودر شیمیایی اگر چه برای حریق دسته A کاربرد دارد ولی به دلایل اقتصادی توصیه نمی گردد مگر اینکه استفاده از آب ماهیت آنها را تغییر دهد.

پودر های شیمیایی روی حریق پاشیده شده و باعث پوشاندن آتش و جلوگیری از رسیدن اکسیژن به حریق می گردد. پودر های شیمیایی تحت فشار گاز نیتروژن و یا گاز Co2 در سطح قاعده حریق به صورت جارویی پاشیده شده و چنانچه به درستی انجام شود آتش را به راحتی خاموش می کند.

پودر خشک:

این پودر برای خاموش کردن حریق فلزات قابل اشتعال مثل سدیم ، پتاسیم ، منیزیم به کار می رود.

پودر تر:

این پودر در واقع ترکیب پودر کربنات پتاسیم یا استات پتاسیم در آب است که می تواند خاموش کنندگی آب را برای حریق مواد روغنی (خوراکی و گریس) اصلاح نماید.

خاموش کننده های پودری از یک کیلوگرم تا چند صد کیلوگرم در انواع مختلف دستی ، چرخی ، ارابه ای و در سیستم های ثابت طراحی و ساخته می شود که انواع دستی آن با گنجایش یک تا ۱۴ کیلوگرم را می توان به دو گروه تقسیم نمود:

الف: خاموش کننده های پودر و هوا

ب:خاموش کننده های پودر گاز

الف- خاموش کننده پودر و هوا

این خاموش کننده ها همان ساختمان خاموش کننده های آب و هوا را دارند ، با این تفاوت که نوع پودری در اندازه های متفاوت ساخته می شود.

۳/۲ دو/سوم حجم آن پودر و ۳/۱ یک/سوم دیگر با هوای خشک یا ازت پر می شود و فشار داخل بدنه آن در حدود ۱۰ اتمسفر در زمان شارژ است.

معمولا نازل یا سر لوله پاشنده این دستگاه طراحی متفاوت با نوع آبی دارد.

ب- خاموش کننده پودر و گاز :

در این نوع خاموش کننده به جای استفاده از هوا از گاز ازت یا ذی اکسید کربن به عنوان عامل فشار استفاده می شود که در انواع بالن داخل و بالن خارج وجود دارد.

خاموش کننده های گاز کربنیک:

این خاموش کننده ها به علت فولادی بودن بدنه کاملا سنگین است و بدین جهت انواع دستی آن با ظرفیت های بین ۲-۱۲ پوند (۹۰۰ گرم تا ۸/۶) ساخته می شود و در ظرفیت های بیشتر ، به عنوان وسیله چرخدار یا در دستگاه های ثابت اتوماتیک طراحی شده و مورد استفاده قرار می گیرد.

خاموش کننده های مواد هالوژنه

معمولا خاموش کننده های هالوژنه در انواع مختلف ساخته و به بازار عرضه می شود و به طور معمول شباهت های زیادی چه از نظر ساختمانی و یا از نظر استاندارد با انواع خاموش کننده های دیگر دارند. استفاده از این نوع خاموش کننده ها به دلیل آسیب رساندن به لایه ازن و محیط زیست ممنوع شده و دیگر تولید نمی شوند.

خاموش کننده دی اکسید کربن CO2

                       

دی اکسید کربن یک خاموش کننده گازی می باشد که تحت فشار به صورت مایع نگهداری می شود. این ماده برای خاموش کردن حریق های دسته B ,C, E استفاده می شود. مهمترین مزایای این خاموش کننده تمیز بودن آن و باقی نگذاشتن هر گونه اثر از خود و همچنین نارسا بودن آن از نظر الکتریکی می باشد. مکانیزم خاموش کنندگی آن نیز حذف اکسیژن از فرآیند احتراق می باشد. مهمترین نقطه ضعف آن ایجاد محیط عاری از اکسیژن می باشد که مهمترین خطر را برای ساکنین به همراه دارد. این ماده در خاموش کننده های دستی قابل حمل، خاموش کننده های چرخدار، سیستم های ثابت و همچنین بر روی وسایل نقلیه خاموش کننده حریق قابل استفاده می باشد.

همچنین سازمان ملی استاندارد ایران اقدام به تدوین استاندارد های مختلف در این حوزه نموده است که در قسمت ذیل بند نشانه کذاری استاندارد های ملی ۸۶۹ و ۳۴۳۴ که مربوط به استاندارد های اجباری آتش خاموش کن های پودری و پودر های خاموش کننده آتش است آورده شده است.

نشانه گذاری آتش خاموش کن‌های پودری و دستی مطابق با استاندارد ملی ایران ۸۶۹

روی بدنه خاموش کننده‏هایی که مطابق استاندارد ملی ایران به شماره ۸۶۹ ساخته و آزمون شده‏اند باید اطلاعات زیر بطور واضح و خوانا چاپ و یا برچسب شود . برچسب و یا چاپ باید بصورتی باشد که بر اثر مرور زمان کنده و یا پاک نشود .

الف – جمله خاموش کننده که از نوع پودری با ذکر نوع پودر و نوع خاموش کننده

ب – مشخص کردن کاربرد آن طبق طبقه‏بندی انواع آتش سوزی‏ها

ج – وزن پودر پر شده در مخزن ( برحسب کیلوگرم ) و فشار کار

فشار آزمون ( برحسب کیلوگرم بر سانتی متر مربع ) دمای محیطی ( برحسب حداقل ۱۵- و حداکثر ۵۰+ درجه سلسیوس )

د – اسم یا علامت اختصاصی سازنده

ه – جمله پس از استفاده دوباره خاموش کننده را پر کنید .

و – سال ساخت و جمله ساخت ایران

ز – تعیین آزمون هیدرواستاتیکی ( هر دو سال یکبار برای بدنه )

ح – شماره این استاندارد و علامت استاندارد

نشانه‌گذاری _ پودر خاموش کننده آتش مطابق با استاندارد ملی ایران ۳۴۳۴

روی هر بسته باید اطلاعات زیر نوشته شود.

۱نام تجاری محصول همراه با ذکر عبارت «پودر خاموش کننده آتش» و نوع آن.

۲نام و آدرس شرکت تولید‌کننده.

۳شماره استاندارد و کاربرد برای آتش‌های گروه

۴سال ساخت.

۵جمله هشدار «اطمینان از سازگاری محصول با دستگاههای مورد استفاده».

۶هر توصیه لازم در مورد شرایط نگهداری.

۷ذکر عبارت «ساخت ایران».

منابع

-ضوابط و دستورالعمل های سازمان آتش نشانی

-استاندارد ملی ایران ۳۴۳۴ _ پودر خاموش کننده آتش

-استاندارد ملی ایران ۸۶۹_ آتش خاموش کن‌های پودری و دستی

-مبانی آتش نشانی مهندس خدنگی زواره

-استاندارد BSI BS 5423 انگلستان

-استاندارد ملی ایران ۱۱۰۲۴ _ایمنی آتش-واژه نامه

-قوانین و استاندارد های انجمن ملی آتشنشانی امریکا NPFA

تهیه کنندگان :

اکبر شهبا- اسحق لشکری (معاونت ارزیابی انطباق اداره کل استاندارد هرمزگان)